بررسی تفکر نقادانه در آثار شهید مطهری

هدف از پژوهش حاضر بررسی تفکر نقادانه در آثار شهید مطهری است. با توجه به این که شناخت و آگاهی از ماهیت تفکر نقادانه برای رسیدن به این هدف اهمیت بسزایی دارد، این پژوهش در نظر دارد که ماهیت تفکر نقادانه و مولفه-های آن را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. مباحث مطرح شده در این رساله روشن می سازد که تفکر نقادانه مجموعه ای از دانش، نگرش و مهارت به کار بردن این دانش در حیطه عمل است. مهم ترین مولفه های آن روش شناسی، دانش- مهارت، و اخلاق است. روش شناسی، روش و مراحلی اصولی و منطقی برای ارزیابی اندیشه ها در اختیار تفکر نقادانه قرار می دهد. مهم ترین دانش- مهارت تفکر نقادانه که از مجموع بررسی چند نظریه ی مختلف بدست آمده است شامل هشت مهارت تفسیر(تجزیه و تحلیل) و تبیین؛ طرح سوال؛ شک و تردید؛ دید وسیع نسبت به مسائل؛ از زوایای متفاوت به موضوع نگریستن؛ آزمون شواهد، دلایل و فرضیه ها؛ استنباط؛ و خود تنظیمی است. همراه شدن تفکر نقادانه با مهم ترین اصول اخلاقی همچون فهم سخن و تبحر در موضوع؛ اصل حمل به احسن؛ حقیقت جویی و انصاف ذهنی؛ آزاد اندیشی؛ خیرخواهی و دلسوزی درنقد؛ استفاده از زبان مناسب؛ داشتن معیار برای نقد و... موجب می شود نقدی مثبت و سازنده از آثار دیگران داشته باشیم. شهید مطهری از جمله متفکرانی است که اندیشه های گوناگونی را در عرصه های متنوع علمی مورد نقد و بررسی قرار داده است. وجود این خصیصه در ایشان موجب شد تا با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی رویکرد نقادانه ایشان بپردازیم و به این پرسش که آیا رویکرد نقادانه ی ایشان مبتنی بر تفکر نقادانه است یا خیر، پاسخ روشنی دهیم. لذا برای این منظور به بررسی سه مولفه ی تفکر نقادانه یعنی روش شناسی، دانش- مهارت و اصول اخلاقی نقد در آثار ایشان پرداخته ایم. مطالعات انجام شده در این پژوهش نشان می دهد که ایشان در فرایند ارزیابی اندیشه ها طبق روش و مراحل منطقی تفکر نقادانه عمل کرده است و توانسته نقدی روشمند بر پایه ی مهارت های تفکر نقادانه و در چارچوب اصول اخلاقی در نقد ارائه دهد. کلید واژه : تفکر نقادانه، اخلاق نقد، اخلاق باور، نقد روشمند، استاد مطهری